Verdicchio
Aanschouw. Een onderwerp dat bij vele mensen toch wel een belletje zal doen rinkelen maar waar eigenlijk toch nog verrassend veel over te vertellen valt; verdicchio.
Voor de vorige post zaten we een stukje zuidelijker in Italië, namelijk Pantelleria. Nu trekken we naar het centrale gedeelte van de Laars. Marche, een regio gelegen ten oosten van Toscane en ten zuiden van San Marino & Emilia-Romagna is gelegen tegen de Adriatische kust met de havenstad Ancona als hoofdstad. Historisch gezien is Marche altijd een bufferzone geweest tussen de Pauselijke Staat en de verschillende vijandsstaten in het noorden. Marche is overigens een regio om in het oog te houden, voor zowel witte, rode, zoete én schuimwijnen aangezien bijna elke appellatie verstrengd wordt de laatste jaren en de kwaliteit sinds een decennium steeds blijft stijgen.
Om te beginnen ga ik al onmiddellijk duidelijk maken dat verdicchio een volledig autonome druif is en absoluut niet verwant is met de Spaanse verdejo of de verdelho van Madeira in Portugal. De naam verdicchio werd officieel voor het eerst gebruikt in 1569. Verdicchio is afgeleid van het woord verdolino wat dan weer letterlijk “groenachtig” betekent. Zelfs wanneer verdicchio volledige rijpheid bereikt heeft zal hij nooit zijn groene schijn verliezen. Genetische studies hebben overigens aangegeven dat één van verdicchio’s ouders de greco is van Campania en dat terwijl greco dan weer afstamt van de Toscaanse trebbiano toscano… Dus, in ieder geval; autochtoon!
Interessant om weten is dat Verdicchio een specifieke typiciteit heeft. In de afdronk zal u praktisch altijd een bittertje tegenkomen, iets dat je kan doen denken aan amandelen. Dit komt door een fijne witte stof dat zich bevindt op de druif. Mocht u beslissen een verdicchio te proeven en dat bittertje achteraan stoort je, combineer de wijn dan met wat eten. En indien mogelijk met zeevruchten of vette vis (inktvis!) In no-time zal dat bittertje verdwijnen en een mooi geheel vormen met het eten! Als je de witte wijnen van Marche trouwens bekijkt is er maar 1 echte hoofdrolspeler en dat is verdicchio. Qua rode wijnen is er daarentegen wat meer variatie; sangiovese, montepulciano, merlot en de onvermijdelijke cabernet sauvignon.
Maar genoeg daarover, verdicchio had ik je beloofd en verdicchio zal u ook krijgen. Verdicchio en Marche zijn eigenlijk al sinds de 19de eeuw in een intieme relatie; het was toen dé druif in Italië en destijds ook de meest geprezen (witte) druif. Maar, zoals bij vele regio’s in Italië, werd er in de jaren ‘70 vooral gekeken naar kwantiteit (remember de beroemde/beruchte amphoraefles?) en bedroevend weinig naar kwaliteit. Het werd een massawijn en verloor geleidelijk aan zijn karakter. Zeeën van Verdicchio werden er geëxporteerd en wanneer een wijnbouwer zoveel mogelijk druiven groeit als hij kan, en als de reguleringen absoluut niet streng zijn zoals in het Italië van weleer, is het doel niet om een perfecte balans van aciditeit en extractie te hebben. Dan is het doel simpelweg een minimumniveau van suiker in de druif te hebben en daar eindigt het dan. Een karakter- en kleurloze witte wijn met erg veel aciditeit. Maar dit soort verhalen blijven uiteraard niet duren en zo is de opkomst van de zogezegde “nieuwe wereld'“-landen nog een geluk bij een ongeluk geweest.
Het is pas sinds de laatste decennia dat de rendementen strikt werden bepaald en omlaag werden gehaald. Daar komt dan nog eens bovenop dat verdicchio een late rijper is maar tegelijkertijd ook een erg hoog rendement heeft. En om elke druif beter te kunnen laten rijpen moet het rendement, en overtollig fruit, beperkt en dus afgesneden worden. Dit proces lijkt simpel maar over het algemeen is het pas een relatief recent fenomeen over gans Italië. Het grote verschil tussen old school verdicchio en new school verdicchio is dus vooral het beperkt rendement en het werk dat men verricht in de wijngaard. Als bewijs hiervan trouwens even een quote van de grote wijngoeroe Jancis Robinson uit haar bijbel Oxford Companion to Wine; “Door grondige verbeteringen in de DOC-zones in de jaren '90 zijn de meningen over de druif positiever. Als gevolg van lagere opbrengsten hebben de wijnen meer extract en wordt de zuurtegraad beter gebalanceerd. De wijnstokken worden nu nog hoog geleid en met een relatief lage plantdichtheid aangeplant. Als dit wordt verbeterd, is het te verwachten dat Verdicchio een van de interessantste wijnen van Midden-Italië zal worden.” En net op dat punt zitten we dan ook momenteel. Verdicchio, in de handen van de juiste producent, en aangeplant op de juiste terroir, is ontegensprekelijk een van Italië’s meest kwalitatieve autochtone witte druiven. Het kan decennia ouderen en met leeftijd een waxy, oxidatief karakter ontwikkelen. Een verdicchio op leeftijd gelijkt verrassend sterk op een savagnin (ouillé) uit Jura..
Marche heeft 2 appellaties voor verdicchio; de meest gekende, en grootste, is Verdicchio dei Castelli di Jesi, nabij de stad Jesi. De minder gekende maar daarom niet minder kwalitatieve appellatie Verdicchio di Matelica, genaamd naar het stadje Macerata zo'n 4km verder. Als je het totaalplaatje bekijkt en de cijfers opzoekt is meer dan 50% van alle DOC-wijnen van Marche afkomstig van de DOC Verdicchio dei Castelli di Jesi. Deze heeft een afzet van meer dan 26 miljoen flessen per jaar terwijl de Verdicchio di Matelica nog geen tiende van de totale omzet bereikt (tussen de 2,3 en de 2,5 miljoen flessen).
Wat is nu het verschil tussen de 2 appellaties, behalve hun oppervlakte? Wel, de wijngaarden van Jesi zijn gelegen aan de kust, die van Matelica veel meer in het binnenland. Deze laatste hebben dus een veel frisser continentaal klimaat. Ook is de Matelica-appellatie gelegen in de heuvels waar het nog een stukje koeler vanwege de altitude waardoor de druiven trager rijpen en er pas 10 dagen later geoogst wordt in vergelijking met Jesi. Mede hierdoor krijgen de Matelica’s een extra toets van concentratie en aroma’s. Dan is er uiteraard de bodem, welke een tikkel “armer” is in Matelica terwijl de bodem in Jesi alluvialer is met meer aanwezige voedingsstoffen. Tel ten slotte hier dan ook nog eens bij dat Matelica verplicht een lagere opbrengst heeft dan Jesi, gemiddeld 1 ton/hectare. Terwijl het klimaat en de bodem in Matelica dus misschien wel zorgen voor een meer minerale stijl van verdicchio, is het fruit dan weer wel doorgaans geconcentreerder vanwege het verplichte lagere rendement.
Bottom line? Het is verrassend moeilijk om beide stijlen naast elkaar te plaatsen en blind te herkennen, zeker als je de signatuur van de wijnmaker en de verschillen tussen de terroirs er nog bijrekent. Proeven, proeven en vergelijken is dus de boodschap!